Türkler ikinci sýnýf insan mý?
McDonalds ve FritoLay gibi gýda devleri, Türkiye’de ucuz yaða devam ettikleri gibi, paketlere de üç beþ bilgi yazmakla yetiniyor
Danimarka, Kanada ve ABD’nin New York kentinde, gýda ürünlerinde kalp saðlýðýna karþý en zararlý yað türü olan trans yaðlarýn kullanýmý yasaklanýyor. McDonalds, Kentucky Fried Chicken, FritoLay gibi uluslararasý fast food devleri, ABD ve Kanada gibi geliþmiþ ülkelerde satýlan ürünlerinde trans yað kullanýmýna son verecekleri duyurdu. FritoLay patates cipslerinde yine kalp saðlýðýna zararlý olan doymuþ yað kullanýmýný azaltacaðýný açýkladý. Ancak bu þirketlerden hiçbiri, Harvard Üniversitesi tarafýndan “Sigara kadar zararlý” olarak yorumlanan trans yað kullanýmýna Türkiye’de son verilmesi için bir adým atmadý. Daha da önemlisi, Türkiye’de satýlan gýda ürünlerde ne kadar trans yað, doymuþ yað ve tuz kullandýklarýný açýklamýyorlar. Türk tüketiciler bir gýda ürünü satýn aldýklarýnda, içinde ne kadar zararlý yað olduðunu öðrenemiyor. Çünkü paket üzerindeki besin tablosunda sadece kalori, toplam yað, protein ve karbonhidrat bilgileri yer alýyor.
McDonald’s gibisi yok!
Dünyanýn en büyük fast food zinciri McDonalds’ýn, ABD’de satýlan bir BigMac burgerinin paketine tüm besin deðerleri yer alýyor. Trans ve doymuþ yað oranlarý en detaylý þekilde anlatýlýyor. Tuz ve lif oraný tüketiciye sunuluyor. Bunun yanýsýra BigMac’te bulunan yað, kalori ve tuz miktarýnýn; bir insanýn günlük almasý gereken maksimum deðerlere olan oranlarý veriliyor. Türkiye’de satýlan bir BigMac paketinin üzerinde ise sadece þirketin logosu bulunuyor.
Tablo, paketin yüzde 40’ý
ABD’de Gýda ve Ýlaç Kurumu’nun (FDA) 1994 yýlýnda getirdiði standartlara göre, gýda ürünü paketlerinde önce porsiyon miktarý belirtiliyor, sonra kalori, yað, karbonhidrat, protein, kolesterol ve sodyum miktarý yazýlýyor. Yaðdan alýnan kalorinin miktarý ve doymuþ yaðlar ile trans yað oranlarý sýralanýyor. Besin tablosunun en önemli özelliði bir maddenin günlük ihtiyacýn ne kadarýný karþýladýðýný belirtmesi... Örneðin bir cips paketinin etiketinde, 1 porsiyondaki doymuþ yað oranýnýn, günlük sýnýrýn yüzde 25’ine tekabül ettiði mutlaka belirtiliyor. Besin tablosu paketin bir yüzünün en az yüzde 40’ýný kaplamak zorunda. Yazýlar ise en az 1.5 milim yüksekliðinde olmalý.
Ýngiltere’de bilgi zorunlu
Ýngiltere’de etiketteki bilgileri Gýda Standartlarý Dairesi (FSA) belirliyor. Etiketteki bilgiler genellikle 100 gram ya da 100 mililitre üzerinden veriliyor. Bir porsiyondaki miktarlar da belirtiliyor. Etikette kalori, protein, karbonhidrat, niþasta, þeker, yað, lif ve sodyum miktarý belirtiliyor. Yað oraný doymuþ ya da doymamýþ yað olarak detaylý veriliyor. Özellikle ikincisi hayvan yaðlarý kullanýlan ürünlere karþý uyarý niteliði taþýyor.
Meksika, ABD’yi örnek aldý
Avrupa Birliði Komisyonu’nun normlarý uyarýnca kalori, protein, karbonhidrat, yað, trans yað, doymuþ yað, þeker, lif ve sodyum miktarýnýn belirtilmesini zorunlu kýlýyor. ABD’de olduðu gibi Kanada’da da günlük deðerlere göre yüzdeler veriliyor. Etiketin paketin görülebilir alanýnýn yüzde 15’inden küçük olmasý yasak. Meksika’da ABD’dekiyle ayný paketleme uygulamasý var. Meksika Ticaret Bakanlýðý tarafýndan baþlatýlan uygulama 1996 yýlýndan beri kullanýlýyor.
McDonald’s restoranlarýnda satýlan bir adet BigMac burgerinde, 560 kalori, 1.5 gram trans yað, 10 gram doymuþ yað, 8 gram þeker, 1010 miligram sodyum bulunuyor. Bir baþka deyiþle, BigMac’te günlük alýnmasý gereken yað oranýn yüzde 47’si bulunuyor. Ancak bu bilgileri sadece ABD’de yaþayan McDonald’s müþterileri öðrenebiliyor. Çünkü paketin yan ve alt bölümlerine Amerikan Gýda ve Ýlaç Kurumu’nun (FDA) kurallarýna uygun besin tablosu konmuþ. Tablo paketin arka yüzünü tamamen kaplýyor. Pakette ayrýca “Ýþte ben bunu yiyiyorum” sloganý yer alýyor. Türkiye’deki BigMac ambalajlarýnýn üzerinde ise sadece McDonald’s logosu ve paketi Ýzmir’de üreten þirketin adý yazýyor.
BÝZDEKÝ PAKETLERDE NEREDEYSE HÝÇ BÝLGÝ YOK
Ýngiliz Gýda Standartlarý Kurumu’nun (FSA) verdiði örnek besin tablosu, marketlerde satýlan tüm gýda ürünlerinin üzerinde yer alýyor. Tabloda, kalbe zararlý olan doymuþ yað oranlarý ve günlük alýnmasý gereken miktara oranlarý detaylý þekilde veriliyor. Türkiye’de satýlan ürünlerde, küçük puntolarla ve büyüteç olmaksýzýn zor görünecek bir besin tablosu veriliyor. Üstelik trans yað ve doymuþ yaða iliþkin bilgiler yer almýyor. Örneðin Doritos Taco patates cipsinde zararlý yað olup olmadýðýný öðrenmek mümkün deðil...
UZMANLAR NE DÝYOR?
Tüketiciler baský yapmalý
* Rahime Petek Ataman (TMMOB Gýda Mühendisleri Odasý Baþkaný): Ne ABD, ne Avrupa ne de Türkiye’de trans yað kullanýmýný engelleyen yasal bir düzenleme yok. Bu nedenle ancak tüketicinin, yani halkýn büyük tepkisi ortaya çýktýðýnda firmalar bu gibi tedbirler alýyorlar. ABD’de de tüketiciler yeterli baskýyý oluþturabildiði için, firmalar doðmuþ ya da trans yað kullanýmýna son verdi. Bunu Türk tüketiciler de yapmalý. Ayrýca gofret, bisküvi gibi ürünlerin etiketlerinde de trans yað asidi miktarýnýn belirtilmesi için ulusal beslenme politikalarýnýn oluþturulmasý ve yürütülmesi sýrasýnda tedbirler alýnmalý.
Domuza uyarý var trans yaðýna yok
* Gürol Ergin (Gýda mühendisi ve CHP Muðla Milletvekili): ABD’nin bu konuda karar vermesi kamuoyunun baskýsý sonucu olmuþtur. Türkiye’de üzülerek söylemek gerekirse ne kamuoyundan ne de hükümet kanadýndan bu tür baský geliyor. Bu tür þirketler önce ticari açýdan karlarýný maksimize etmeye bakarlar. Genelde de doymuþ ve trans yaðlar daha ucuzdur. Nasýl kamuya ait büyük kurumlarýn bazý ürünlerinde ’domuz yaðý yoktur’uyarýsý varsa, etiketlerde trans yað uyarýsý da olmalý. Gazlý içecekler de doymuþ yaðlar kadar tehlikeli. Ýçinde tat ve renk vermek amacýyla konulan katký maddesi bulunan bütün maddelere kuþku ile bakmak gerekiyor.
Firmalar maliyetleri artacaðý için trans yað kullanmaktan vazgeçmiyor
* Hacer Kaya (Beslenme uzmaný): Trans ve doymuþ yað kronik kalp hastalýklarý, þeker hastalýklarý, yüksek tansiyon ve çocukluk çaðý obezitesinde önemli etkendir. Son yapýlan araþtýrmalarda doðmuþ yað oranýnýn yüzde 25 azaltýlmasýnýn meme kanserinin azaltýlmasýnda çok önemli etkiye sahip olduðunu ortaya koymuþtur. Amerika’da yapýlan þey çok doðru bir adýmdýr. Umarým bizim ülkemizde de dikkate alýnýr. Firmalar maliyeti artýracaðý için trans yaðdan vazgeçmiyor. Ancak kamuoyu tepkisiyle firmalarýn bu gibi kararlar almasý saðlanabilir.
28.05.2007 11:32
Kaynak:Haberturk