Karadeniz Türkülerinde Kadın

[melâl]

Karadeniz Türkülerinde Kadın

Etkileyicidirler, genelde yeşil - ela gözlü ve deniz kokulu kadınlardır. Ama bütün hayatı da sırtlarında taşıyıp çoğu insanın altında ezileceği günlük yaşamı kaldıran insanlardır.

Ruhuna Karadeniz işlemiş kadındır Karadeniz kadını. Rize'den geleni bellerde silah, Giresun’dan gelen yarım kalan dalgalar, Samsun'lusu konuşurken gülümseteni, Sinoplusu güneşin sıcaklığı, Zonguldak'tan geleni kömür karası, kömür sıcaklığı, Trabzon'dan geleni sert rüzgarlardan paydalanmış al yanaklı,vazgeçilmezliğidir.

“karadeniz hırçın kız
al bizi kollaruna
çalkala dalga dalga
köpük köpük yakamoz
ayça dudaklaruna
değsin dudaklarumuz”

Anaerkil aile düzenini yaşatmayı başarmış kadındır. Samsun'dan itibaren doğuya doğru gittikçe görülen Karadeniz kadını daha bir has özellikler sunar. Çalışkan, zeki, sorumluluk sahibi, düşünceli ve anaçtırlar. Anadolu’nun diğer bölgelerinin aksine Karadeniz’de ozanlık geleneğini daha çok kadınlar üstlenir. Çok güzel türkü söylerler.

“Yüreğum dert dolidur,
Perdelidur görinmez.
Etsam halumi tarif,
Tarif etmeye gelmez”

Karadeniz kadını çok çalışmasına ve çalışmaya kendilerini adamalarına rağmen erkeklerden çok daha uzun yaşarlar. Tabi bunlar bilimsel araştırma sonuçları değil; uzun deneyimler ve kişisel gözlemler. Fakat Karadeniz’i gören, bilen, yaşayan herkes bilir ki Karadeniz köyleri dul kalmış yaşlı kadınlarla doludur. Sevecendirler ve konuşmayı severler. Espri anlayışları da gelişmiştir Genelde ailede çalışan kişi onlardır dolayısıyla ailenin kontrolü de ellerinde olur. Her şeyi onlar yapmak ister. Diktatörlükleri biraz da buradan gelir. Karadeniz erkeğini yoğuran, tımarlayan peştamallı amazon tipidir Karadeniz kadını.

“Güneş vurdi çatlatti
Yarumun ellerini
Peştamal gizleyidi
Köyün güzellerini”



Çok rahat adam dövebilen, bu noktada erkeklerin önlerinde saygıyla eğildikleri tiplerdir. Sizi onlara çeken güzelliklerinden ziyade taşıdığı az rastlanan türden ruh halleridir. Kıskançlığın hası da onlardadır, sevginin hası da.

“Çiktum dağa oturdum
Mavi yelek dokudum
Kaybana sevdaluğun
Mektebini okudum”

Onlar sayesinde arayıp da bulamadığınız birçok değeri tek bir vücut altında kolaylıkla bulabilirsiniz. Engebeli arazinin, değişken iklimin veya yörenin diğer getirilerinin haricinde onlara bu özellikleri katan başka bir hadise vardır. Lakin bu hadise nedir veya ne değildir bilinmez...

Evine ve ailesine canı pahasına bağlı hatun tipidir. "sadakatli kadın" olgusunun canlı örneğidir. Vefalıdır, vefalı olduğu kadar aldatılmaya da müsamahasızdır. Kahveye girip kendisini Rus kadınlarıyla aldatan kocasını utandırmak adına hiç çekinmeden " ula Yaşar, bu bendeki .. değil mi?" diyebilen ve de edep yerini gösterebilen bir kadın modelidir Karadeniz kadını. Bu noktada kocaları tarafından "içişleri bakanı" olarak adlandırılan dişilerdir.

Yaylaya giderken peşine takılan erkeğin;

“Kız içluğun var midur?
Giy bakayim dar midur?
Elim sığacak kadar
Koynuna yer var midur?”

Şeklinde kendisine attığı türküye;

“Gideyiken yaylaya da
Buldum bakır parası
Uşak gelma peşume da
Yersun biçak yarasi”

diyerek cevap veren delikanlı kadındır.

Kadın olması demek ekstradan bir de kendini yakıp yıkması, parçalaması anlamına gelir ki bunu kimseler fark etmez...

Tarlayı kazan kocasına acıyıp kinayeli bir şekilde;

“oldun altmiş yaşina
Sen saban tutamassun”

diye atma türkü atarken;

“oyle saban tutarum
Arkini aşamassun”

Şeklinde cevap alınca cinleri tepesine çıkan ve


“saçlaruna ak düşti
Sen fazla yaşamazsun”

diyerek gerçek duygularını bir türlü açığa vuramayan kadındır Karadeniz kadını.
Bu noktada tüm Karadenizliler gibi ani parlar, yıkar geçer ama alacağı son cevaptan sonra:

“O Allah’un işidur
Ona karişamazsun”

Hemen söner... dalaaar gider...



Çok güçlü ve cesur kadındır. 100 kiloluk cay terisi (toplandıktan sonra çayın konulduğu bez) ya da kendi ağırlığından daha fazla çeken odunu taşıyabilir, çocuğunu doğurmadan önceki gün tarlada yağmur altında çalışmaya devam eder, loğusayken gene tarladadır, emzirirken de... Her birinin sarsıcı bir yasam hikâyesi vardır kesinlikle. Neşeli görünen yüzlerinin aksine üzgündürler, ağıtları yürek burkar. Kaynanalarından çok çekerler:

“Dağda belimde odun beni ne hale koydun
Tarlada ırgat avrat hanede hazır hatun
Bir uşak göbeğimde altısı eteğimde
Yedi bitirdi beni anandaki o çene”

“Danalari satupta
Yedurdum kaynanaya
Gene gönli olmadi
Hep bakayi havaya”

Ama daha da beter kaynana olurlar.

“Ormanda gezeyisun
Maymuna benzeyisun
Oldun yaban domuzi
Oğlumi ezeyisun”

Çocuğu olanlara anne, kocası olanlara eş, evde oturanlarına ev hanımı, komşuluk yapanlara komşu, iyi olanlarına iyi, kötü olanlarına kötü,güzel olanlarına güzel denilen kadınlardır. Yani her kadın gibi kadındır ama yine de her kadından yaşam tarzı olarak farklıdır kadını Karadeniz’in.

Burunları dik, gözünü budaktan sakınmayan gururlu kadınlardır ama ayni oranda da baba otoritesini her zaman hisseden kadınlardır. Evin gerçek reisidir aslında ama dışarıya her zaman kocam ne derse o olur havasını vermeyi de çok iyi başarır.

“Dumanda kaybolursun
Peşume gel peşume
Anan babana derdi
Rastlamadum eşune.”

Genel olarak evin bütün işlerini kadın yüklenmiş, erkek sadece bir sembolden öteye gidememişken yine de dışarıya sanki erkeğin sözünden çıkmayan bir görüntü yansıtması da tam bu baba korkusuna dayanır.

“Dere akıyor dere
Dert olmadığı yere
Bağladiler başumi
İstemeduğum yere”



Erkekten korkması değildir onu böyle yapan. Taşıyacağından fazlası omuzlarına yüklenmiş sorumluluklarının ağırlığıdır belki... Güvensizlikleridir belki ya da sadece kadın olmasıdır. Sıfatlardan arındırılıp yalnızca kadın denebilirse daha iyi anlaşılabilecek kadındır Karadeniz kadını.

“Geç koyunun önüne
fınduklugi yemesun
sevupta alamayan
ben evlendum demesun”

Karadeniz kadını, denizin ve zor bir coğrafyanın tüm özelliklerini taşıyan, diğer yörelerin kadını gibi cefakâr ve vekafar fakat diğer kadınlarımızdan farklı olarak, töre, yasak nedir bilmeyen, tuttuğunu koparan, çay bahçesinden fındıklığa, mısır tarlalarından kiraz bahçelerine koşturan, cana yakın, samimi, bir içim su kadındır. Sabahın üçünde tütün dizmeye başlayabilirler. Biraz deli olup ateş alan bir öfkeye sahip olabilir bazıları. Genelleme yapmaktan kaçınmak lazım tabi ama engebeli coğrafya koşullarından da etkilenen bu kadınlar bazen dünyaya bedel olabilir.

“Çarşida pineklerum
Çift oldi köpeklerum
Çok afkurma (havlama) karşimda
Ben kendumi beklerum”

Karadeniz gibi doğal güzelliği olan kadınlardır. Karalâhana, hamsi ve mısır ekmeği üçlüsünü sofrasının olamazsa olmazı yapan insandır. Hamsili pilavları ile parmaklarını yiyebilir insan. Yine bazılarının en imrenilecek şeyleri hayata karşı duruşlarıdır. Hiç yılmazlar, sonuna kadar yaşarlar. Vazgeçmezler, çok güçlü kadınlardır. Bunu erken yaşta anlamlandırmayabilir insan ama bir zaman sonra hayran kalır kendilerine. Etkileyicidirler, genelde yeşil - ela gözlü ve deniz kokulu kadınlardır. Ama bütün hayatı da sırtlarında taşıyıp çoğu insanın altında ezileceği günlük yaşamı kaldıran insanlardır.

“Bazen de yanar yürek
Nasıl desen sönemez
Acıyı çeken bilir
Çekmeyenler bilemez”

Bir de ellerinden anlaşılan kadınlardır. Avuç içlerine bakın, emekleri avuç içlerindeki ve ellerindeki yıpranmışlıkta yatar. Gerçek kadındır çoğu, güzellikleri emekleriyle ellerine yansıyan... Hayatı görmüş geçirmiştir, bir kısım şehirdekiler gibi kadını bakımlı tırnak olarak geçmez köydeki kadınlar, hayatlarındaki sorunları da kırık tırnakları değildir. Gerçi artık Karadeniz de iyice şehirleşmiş, köylerinin yerine kasabalar, müstakil evlerinin yerine apartmanlar dikilmiştir. Ama hala küçüklüğünde ağaçlara tırmanan büyüdüğünde ise sırtına yükünü alıp tepeyi aşan kadınlar vardır.



Gereğinde hem erkek hem kadın olabilen, ataerkil gözüken toplumda anaerkil düzeni kurmuş olan cesur, kendinden emin, tuttuğunu koparan, gencecik yaşında dul kalıp aslanlar gibi evlatlar yetiştiren, yetmişinden sonra İstanbul’daki evini satıp, Karadeniz’in çetin yamaçlarında kendi evini yapabilen, kar, kış, tipi, sel demeden İstanbul-Karadeniz arası mekik dokuyabilen bundan gocunmayan, çayını, fındığını toplayan, gerekirse ticaret erbabı olan, evinin hanımı, eşinin en büyük desteği, çocuklarının canı, anası olup gereğinde eline korkmadan silah alan, ava çıkan, çeşanı sırtında en hareketli türküleri dilinde, Karadeniz gibi her daim hareketli, yerinde duramayan - kilolu olsalar da değişmez bu- hamsiden, muhlamadan, yoğurt doğramasından, lahanadan, mısır ekmeğinden vazgeçmeyen, içi kan ağlasa da hayatta kalanları hayata tutundurabilmek için her daim neşeli görünebilen kadındır.

Karadeniz’de bilinenin aksine annenin onayı olmadan bir adım dahi atılmaz. Böylesine güç sahibidir Karadeniz kadını.



Saçlarının fırtınasında gemiler yüzdüren, kocaman dünyasını sırtındaki sepete sığdıramayıp göz bebeğinde taşıyan, denizi görünce içinde bulunduğu taşıtın camına yapışan kadındır. Karadeniz kadınında artık sert dalgalarından, şiddetli, bitmek bilmez yağmurundan mı desek, farklıdır. Karadeniz kadını erkekle eşittir. Hatta çoğu kez ondan üstündür. Bu nedenle çok horlanan itileni de vardır. Karadeniz kadını ağlamaz yine, yüzü güleç, yine dimdik ayakta…
__________________
alıntıdır


Karadenize ve Karadeniz kültürüne olan hayranlığımı perçinleyen bu muhteşem kadınlarla tanışmak;onları dinlemek,onları okumak kadar mutluluk veren başka birşey yok bana... "onlar gibi" olabilir miyim bilinmez... ama bu yazıyı burada paylaşmak istedim bir "karadeniz kızı" ve bir "TSira" olarak...
Karadeniz hayatının başrol oyuncusu olmuş bu kadınlar türkülerde de baştacı edilmiş her zaman...

[Great White]

Evin gerçek reisidir aslında ama dışarıya her zaman kocam ne derse o olur havasını vermeyi de çok iyi başarır.

Genel olarak evin bütün işlerini kadın yüklenmiş, erkek sadece bir sembolden öteye gidememişken yine de dışarıya sanki erkeğin sözünden çıkmayan bir görüntü yansıtması da tam bu baba korkusuna dayanır.

Karadeniz kadını erkekle eşittir. Hatta çoğu kez ondan üstündür.

Özellikle şu kısımlar fazlaca feminal olmuş ama atma türkiler süperdi gerçekten

[melâl]

feminal demeyelim de bunca zamandır dillendirilmemiş bir gerçeğin "bir sırrı açığa vuruyormuşçasına" söylenmesi diyelim abicim

zira ilk alıntında "dışarıya verilmeye çalışılan mesaj" açıklıyor bir çok şeyi

[Adem Erdoğan]

Soner abi bence feminal değil baya gerçekçi olmuş.

Bu arada Melal sendeki bu Karadeniz sevgisinin kaynağını sorabilirmiyim.

[Great White]

" Hee" deyip geçeyim ben o zaman

[Muhammet]

Soner abi bence feminal değil baya gerçekçi olmuş.

Bu arada Melal sendeki bu Karadeniz sevgisinin kaynağını sorabilirmiyim.

Kadının baya emekçi olduğuna, bir sürü işi yüklendiği kısmına sonuna kadar katılıyorum ama erkeğin bir baltaya sap olamamış görüntüsü bence çok da doğru değil. Bence suçlanacaksa evi ile ilgilenmeyen, sevgi göstermekten bihaber, kahvelerde boş beleş siyaset yapmayı evine gitmeye yeğliyor diye suçlanmalı ilk önce erkek, bu hususta.

Neyse, konudan sapmayalım. Melal, güzel başlık, daha önce hiç açılmamışından..

[Sümeyye Şahin]

dolu dolu bi yazı bizler için...karadeniz kadını bambaşka ya...gözler başka davranışlar başka gayeler başka...onlardan biri olduum için sonsuz şükrediyorum ...

[melâl]

Bu arada Melal sendeki bu Karadeniz sevgisinin kaynağını sorabilirmiyim.

adem eğer "nedenini" sorsaydın, inan ben de bilmiyorum...derdim
benimki vuslatı kabil olmayacak bir sevda işte... o coğrafyaya bu denli aşık olmamın;kendimi oralara ait hissetmemin; keşke "mantıklı" bir açıklaması olsaydı...

ama madem kaynağını sordun...cevaplamaya çalışayım
ortaokuldan beri içimde uktedir; korlu bir ateştir karadeniz... bu ateşi körükleyen..alev almasını sağlayan elbette bir çok faktör var ama bunların en hası Nebiye ablam ve yakın çevresidir

kaynağı karadeniz insanı şüphesiz...

soner abi... aşkolsun... "hee" diyip geçiyorsun ha

[Great White]

Rica ederim Melal

Ben özellikle atma türkileri çok beğendiğimi ama yazının bazı kısımlarını biraz feminal bulduğumu söyledim sadece..

Ama baktım ki benimle aynı düşünmeyenler var, bu güzel başlığı polemiğe bulamamak adına "Hee" deyip geçtim

Bu arada yazıda Karadeniz kadınlarının anaerkil olduğundan da bahsetmiş. Bence bu yazıyı emek harcayıp yazan kişi önce en azından bir pagan kültürünü araştırıp anaerkil düzenin aslında ne anlama geldiğini de bir öğrense iyi olur

Neyse; gene dayanamadım yazdım bir şeyler. Benden bu kadar

Son olarak; akşama valideye de okutacağım bu güzel yazıyı ama babama değil tabiii)

[ApoCaN28]

Ayşe yi es geçmeyelim dimi neredeyse her türkülerde var..

[Adem Erdoğan]

Bu arada erkek genelde gurbete çıktığından bütün işlerin kadınların omzuna yüklenmesi çok doğal.

Alın size feminallik.

[Zeynep Terzi]

Karadeniz kadını bambaşkadır. Erkekleride İşleri kadınlara yaptırılar ama onlarda dışarda çalışır.Onlarada laf yok Velhasıl kelam Ben karadenizli bi bayan olmaktannn son derece gururlu ve mutluyum Rabbime binlerce kez şükürler olsun...

[ezgi cubukcu]

Melal cok guzel bir baslik olmus, tesekkurler

Karadeniz turkulerinin en buyuk ilham kaynagi kadinlardir... lahanaya turku yoktur bizde ya da ne biliyim hasat zamanina falan... kadin bilir lahanayi misiri cunku ve onun da turku yakacak vakti yoktur zaten (hamsi mevzusu genelleme disi birakilmistir)

Bizim karadeniz kadini olmakla gururlanmaya ne derece hakkimiz var bilemem zira bizler gunluk hayatlarimizda sehir yasantisina adapte olmus bireyleriz... ne cayir tasimasini biliriz ne inek sagmasini, ne ellerimiz nasir tutmustur calismaktan ne de saclarimiz yayla kokar… (ben oyleyim diyenler de ayri tutulmustur) gurur duyulmasi gereken o gercekten cefakar karadeniz kadinlaridir… bugun basarili olan binlerce karadenizli is adami bu basarisini cefakar anasina ve esine borcludur!

En guzel de Volkan Konak anlatmistir karadeniz kadinini yillar sonra… onu cikarmistir o sallanan pestamalinin icinden ve tum asaleti ve urkekligiyle yeniden anlatmistir bize… o yuzdendir ki kizmayiz ampullerin voltunu sormasina

Ve bu kadinlari karadenizin tum hircinligiyla sevip sarmalayan karadeniz erkeklerini de atlamamak lazim

[Cengiz Çubukcu]

Melal çok güzel başlık olmuş teşekkrüler...
Ezgi Volkan Konak'ın karadeniz kadınını güzel anlattığını söyleyince hemen aklıma ''Mora nenem'' geldi, her dinlediğimde gözümden yaş gelir, hepimizin neneleri aynı değil mi !

kara nenem, bala nenem, mora nenem.
hey gidi hacuun $evkiyesi, memeleri gobegine kadar sarkmi$ tarla ve ev kadini.
elleri ise findik kukari gibi, kemikli ve uzun, ama yorgun.
kara nenem, bala nenem, mora nenem.

mora nenem, bala nenem, kara nenem.
bana mi agliyorsun, kara nenem, mora nenem.
sana yanik ol sana aglarim hep yillar yili.
turkusuz yola cikana, durup kinali ya$magi.

kara nenem, bala nenem, mora nenem.
nenem yuzumu ok$adigi zaman canimi acitiyordu ellerindeki ya$lilik nasirlari.
kara nenem, bala nenem, mora nenem.
nenem en cok istanbuldaki torunlarini sayiklardi.
yakup, dursun, bahri.
onlar da bir geli$lerinde neneme 3 metrelik don yamasi ve istanbul lokumu getirmi$lerdi, ne cok sevinmi$ti benim garip ninem.
nenem cabulaci memetten giyerdi, ba$ka marka tanimazdi.
mavi renkli lastiklerini ise ozel gunlere saklardi.
cenaze, dugun, vesaire.
ve yuruyordu karadenizin camurlu yollarinda
geride ise sadece yorgun bir 36 numara ayak izi.
kara nenem, bala nenem, mora nenem, mora nenem.

mora nenem, bala nenem, kara nenem.
bana mi agliyorsun, kara nenem, mora nenem.
sana yanik ol sana, aglarim hep yillar yili,
turkusuz yola cikana, durup kinali ya$magi.

[melâl]

Ezgicim ve Cengiz abi..teşekkür ederim

gurur duyulmasi gereken o gercekten cefakar karadeniz kadinlaridir… bugun basarili olan binlerce karadenizli is adami bu basarisini cefakar anasina ve esine borcludur!

ve bu cümlelere katilmamak işten değil...

[ÜNAL]

Yüreğine sağlık Melal,çok güzel konuya değinmişsin

[Bahattin Aydın]

Söz Karadeniz kadınından açılmışken şu karadenizli kızın sesini bi dinleyin derim

http://www.facebook.com/profile.php?...8209192&ref=mf

[ezgi cubukcu]

Sonbahar film muzikleri albumunde Aysenur Kolivar'ın seslendirdigi anonim bir hemşin halk turkusu var cok guzel..bir ananin oglunun arkasindan yaktigi agit 'daim yusuf orti'...mutlaka dinlemenizi oneririm.

Bu agit filmin sonunda bir sahnede geciyor ve nasil bu kadar etki yarattigini sormuslar Aysenur Kolivar’a, soyle cevap vermis:

‘Bir sahnenin çekimi için Çamlıhemşin’deki sete gittim. Senaryoda köyden birisi ölüyor, bir cenaze sahnesi var. Bir minibüs dolusu kadın gelmişti Hopa’dan çekim için. Biz kadınlarla oturup bu cenaze sahnesinin çekimi için nasıl ağlanması gerektiğine çalıştık. Önce kadınlar ağlamayı reddettiler. Çünkü, ben onlara “Düşünün ki, sizin babanız ölmüş, oğlunuz ölmüş nasıl ağlarsınız?” dedim… Ama kadınlar, eğer biri için ağlarlarsa, o kişinin gerçekten öleceğine inanıyorlardı. O yüzden, sözün gücüne inandıkları için, ilk başta kimse ağlamadı. Ama benim bir şekilde o ağlamayı görmem gerekiyordu. Sonra ben oturdum, “Tamam,” dedim, “siz ağlamayın, ben ağlayacağım.” Ben de Hemşinliyim, annemden bildiğim ağıtlar var. “ Başladım ağlamaya ve ağıt yakmaya. Tabii kadınlar da ağlamaya başladı birden, artık susturamıyoruz.’

Ve soylesiden bir kesit daha:

Biraz Doğu Karadeniz’e doğru gidelim. Öncesi ve sonrasına baktığımızda, kadınların hayatlarında neler değişti?

Aysenur Kolivar: Değişen pek çok şey var. İlk başta üretim koşulları değişti. Kentli bir yaşam hâkim artık. Ama, kadınların tâbi olduğu hiyerarşi pek değişmedi. Geçmişte kadınlar derelerin kıyılarında derenin sesiyle türküler söylerlerdi. Bu ifade araçları elimizden alınmış gibi geliyor bana…

Sumru Agiryuruyen: Niye alınsın ki… Mutfakta bulaşık yıkarken de türkü söylenir… Ya da toplumsal bir ağlama ayiniyse mevzu, mesela sinemaya gidip ortak acılara birlikte ağlanabilir. Elimizden alınmış lafını çok kabul edemedim, belki dönüşmüş olabilir. Yaşadığımız sistemin içinde kadınlar, farklı acılarla ya da farklı mutluluklarla bir arada hayatlarını devam ettiriyorlar.

Duygularını ifade etmekte kadın daha ön planda. Doğu toplumlarında ağıt kadınla özdeşleşmiş…

S.A.: Ağlamak biraz yasak ya adamlara… Acıyı kolay ifade etmek kadınlara özgü olmuş. Toplumun acısını dile getirme sorumluluğu kadınlara yüklenmiş sanırım. Toplum, kadınlara yüklemiş… Baba da ağıt yakar, ama daha farklı olur duygusu.

A.K.: Hayata dokunmaktan geçiyor aslında her şey. Kadın ya da erkek olmakla ilgisi yok, dert etmek, algılamaya çalışma önemli galiba.

Diye devam eden bir soylesi...

Ayrica Aysenur Kolivar'i gercekten cok begeniyor ve yaptigi calismalari takdir ediyorum... kiz yoresel dillere o denli sahip cikiyor ki etkilenmemek mumkun degil!

[Mustafa Yılmaz]

Karadeniz türkülerinde kadının yeri çok önemlidir,

"barabelli tabancam geri fişek atmayi
benum ile konuşur ..............."

"ofun alti sürmene ,kızlar giyer fermene ................."

v.b gibi oldukça ilginç türkülerimize karadeniz kadını renk katıyor.

[ezgi cubukcu]

Karadeniz kadinini anlatan bir belgesel var Orhan Tekeoglu'na ait; İfakat... Kendimi zorla galasina davet ettirip gidememistim sonra gosterime girmedi belgesel oylece unutmustum... Bu aralar cok fazla rastladim haberlerine bayaga bir odul aliyor belgesel, mutlaka izlenmeli.

http://www.ifakatbelgesel.com/#