Dağarcığınıza Hergün İki Söz

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

nevruz isim (nevru:zu) Farsça nev + ruz 1. Eski takvimlere göre yılın ve baharın ilk günü sayılan martın yirmi birine rastlayan gün. 2. bitki bilimi Çiçekleri aslanağzına benzeyen, türlü renkte bir kır bitkisi. 3. bitki bilimi Nevruz otu.

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

motto : İtalyanca motto sözü "iğneleyici söz; özlü söz; parola" gibi anlamlar taşımaktadır. Bu söz için Kurumumuz ilke söz karşılığını önermektedir.

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

abıhayat isim, eskimiş (a:bıhaya:tı) Farsça ab + Arapça hayat Efsanelere göre içen kimseye ölümsüzlük sağladığına inanılan bir su, bengi su. Atasözü, deyim ve birleşik fiiller abıhayat içmiş yaşı çok ilerlemiş olmasına karşın genç görünen (kimse).

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

check-list : İngilizce özgün yazımıyla dilimizde kullanılmaya başlanan bu söz için Kurumumuz denetim çizelgesi karşılığını önermektedir.

[mHİÇYILMAZ]

Paylaşımlar için teşekkürler Türkçe sevdalısı arkadaşlarım. Sanırım bir sorun var ki bir kısmını okuyamıyorum.
Ben TDK' nin "Dağarcığınıza Hergün İki Söz" çalışmasından 1 yıldan fazladır yararlanıyorum. Hergün iki söz ileti adresime(e-posta) otomatik olarak geliyor. Forumdaki arkadaşların bu hizmetten yararlanmasını diliyorum.
Sevgimle kalın.

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

yenileşim isim Değişen koşullara uyabilmek için toplumsal, kültürel ve yönetimsel ortamlarda yeni yöntemlerin kullanılmaya başlanması, inovasyon.

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

dead line : İngilizce kökenli bu söz, "Herhangi bir işin yapılması veya tamamlanması için öngörülen en son zaman." anlamında kullanılmaktadır. Bu terime karşılık olarak önerilerimiz; süre sonu, zaman sınırı.

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

nevi şahsına münhasır sıfat Kendine özgü davranış ve karakteri olan (kimse): "Nevi şahsına münhasır bir ziyankâr hırsız, iki üç günde bir eve giriyor..."- R. N. Güntekin.

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

defans : Fransızca kökenli defans (défense) sözü savunma anlamına gelmektedir. Dolayısıyla daha çok sporda rastladığımız bu yabancı sözün dilimizde kullanılmasına gerek yoktur.

Aynı sözden türeyen ve yine daha çok sporda kullanılan defansif yerine de savunmaya dayalı karşılığı kullanılabilir.

[hayat61]

Tarih: 27.3.2007

Gönderim Nu.: 814



Türkçe Sözlük'ten

kabare tiyatrosu isim, tiyatro Genellikle güncel konuları iğneleyici, yerici, taşlayıcı biçimde ele alan skeçlerin oynandığı, monologların, şarkıların ve şiirlerin söylendiği küçük tiyatro: "Toplumsal ve politik hiciv yapan her kabare tiyatrosu, bulunduğu ortamın zekâ ve yüreklilik kanıtıdır."- H. Taner.

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

workout : Bu söz İngilizcede "idman, antrenman; deneme çalışması" gibi anlamlar taşımaktadır. Türkçede ise bu sözün yerine kullanılabilecek ve aynı anlamın yüklenebileceği idman, alıştırma, çalışım, deneme çalışması gibi karşılıklar bulunmaktadır. Kurumumuz da workout yerine bunlardan birinin kullanılabileceği görüşündedir.

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

nekahet isim (neka:het) Arapça nekahet Hastalık sonrası, sağlıklı duruma geçme dönemi: "His var mı bu âlemde nekahet gibi tatlı."- Y. K. Beyatlı.

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

deplasman : Fransızca deplasman (déplacement) sözü "yer değiştirme" anlamına gelmektedir. Sporda ise "1. Takımların kendi sahaları dışındaki bir sahada karşılaşmaya çıkması, 2. Oyun sırasında oyuncunun yer değiştirmesi." anlamlarında kullanılmaktadır. Sözün ilk anlamı için önerilen karşılık; dış saha.

Sözün ikinci anlam için de yer değiştirme karşılığı kullanılabilir. Deplase olmak biçimi için de yer değiştirmek karşılığı uygun olacaktır.

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

geçmez akçe isim1. Tedavülde olmayan para. 2. sıfat, mecaz Değerini yitirmiş.

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

destinasyon : Fransızca kökenli (destination) bu söz, "gidilecek yer; gönderilen yer, hedef" anlamlarını taşımaktadır. Sözün biletlerdeki kullanımı için varış yeri; ticaretteki kullanımı için de hedef karşılıkları önerilmektedir

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

elik -ği isim, halk ağzında Dağ keçisi, yaban keçisi: "Hızır nazardan koruya, eli ayağı düzgün, elik yavrusundan azgın kara saçlı, gül nakışlı bir kızım dünyaya gelmiştir."- K. Bilbaşar.

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

dezenformasyon : Batı kökenli (désinformation) bu söz, "Bilerek yanlış haber yayarak gerilim yaratma yöntemi." anlamına gelmektedir. Bu söz için Kurumumuz yanıltma haber ve bilgi çarpıtma karşılıklarını önermektedir.

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

dağarcık-ğı isim 1. Meşin torba. 2. müzik Repertuvar. 3. mecaz, ruh bilimi Bellek: "Dağarcıklarındaki üç beş yüz kelimeye yeni duydukları sekiz onu da eklenince bu iş pekâlâ oluyordu."- T. Buğra. Atasözü, deyim ve birleşik fiiller dağarcığına atmak dağarcığındakini çıkarmak dağarcıkta bir şey kalmamak Birleşik Sözler dağarcığı yüklü çobandağarcığı ovogon dağarcığı söz dağarcığı

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

duble : "İki kat, çift, çifte, katmerli" gibi anlamlarla kullanılan Batı kökenli duble (double) sözü için dilimizde çift karşılığı bulunmaktadır. İçecekler söz konusu olduğunda ise aynı söz, iki ölçü ifadesiyle karşılanmalıdır. Yine bu sözden türeyen dubleks için de iki katlı karşılığı uygun olacaktır.

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

elektroensefalogram isim, tıp (elektroensefalôgram) Fransızca électro-encéphalogramme Beyin hücrelerinin doğurduğu gizil güç farklarının yazılmasıyla elde edilen çizelge. elektroensefalografi isim, tıp (elektroensefalôgrafi) Fransızca électro-encéphalographie

Beyinde oluşan elektrik akımının ve bu akımda gerçekleşen değişikliklerin çizelge hâlinde kaydedilmesi.

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

dinamo : Fransızca dinamo (dynamo) sözü, "Herhangi bir mekanik enerjiyi elektrik akımına çeviren aygıt." için kullanılmaktadır. Sözün bu anlamı için üreteç karşılı önerilmiştir. Aynı söz sporda ise mecazi olarak "sürükleyici oyuncu, güç kaynağı" anlamlarında kullanılmaktadır. Sözün bu anlamları için de önerilerimiz; sürükleyici, güç kaynağı.

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

anlaşmalı iflas isim, hukuk Batık durumunda alacaklıların, alacaklarını belli bir plana göre almaları için aralarında yaptıkları sözleşme, konkordato.

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

dizayn : İngilizce dizayn (design) sözü, "plan, taslak, proje; gaye, amaç; fikir" gibi anlamlar taşımaktadır. Son zamanlarda ise üretilecek, şekil verilecek alet ve nesnelerin çizimini anlatmak üzere sıkça kullanılan sözün bu anlamı için Kurumumuz tasarım karşılığını önermektedir. Buna göre;

dizayn edilmek : tasarımlanmak

dizayn etmek : tasarımlamak

dizaynır : tasarımcı

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

başmüzakereci isim Uluslararası birlikler içinde ülkesini temsil etmeye yetkili kılınan devlet görevlisi.

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

dublaj : Fransızca dublaj (doublage) sözü dilimizde daha çok bir sinema terimi olarak kullanılmaktadır. Sözün "Çekilmiş bir filmi sonradan seslendirme, yabancı dilde çekilmiş bir filmi yerli dile çevirme." anlamı için Kurumumuz seslendirme karşılığını önermektedir. Dilimizde aynı köke dayanan dublajcı ve dublajcılık ifadeleri de kullanılmaktadır. Bu sözler de yukarıdaki öneriye bağlı olarak seslendirici ve seslendiricilik biçimleriyle karşılanmalıdır.

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

başmüzakereci isim Uluslararası birlikler içinde ülkesini temsil etmeye yetkili kılınan devlet görevlisi.

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

dublaj : Fransızca dublaj (doublage) sözü dilimizde daha çok bir sinema terimi olarak kullanılmaktadır. Sözün "Çekilmiş bir filmi sonradan seslendirme, yabancı dilde çekilmiş bir filmi yerli dile çevirme." anlamı için Kurumumuz seslendirme karşılığını önermektedir. Dilimizde aynı köke dayanan dublajcı ve dublajcılık ifadeleri de kullanılmaktadır. Bu sözler de yukarıdaki öneriye bağlı olarak seslendirici ve seslendiricilik biçimleriyle karşılanmalıdır.

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

istenmeyen kişi isim Bulunduğu ülkenin yasa ve düzenlemelerine uymadığı durumda ilgili devletçe çalışması istenmeyen diplomat, istenmeyen adam.

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

ekspedisyon : Fransızca kökenli bu söz, "gezi, gezinti, sefer" anlamlarında kullanılmaktadır. Kurumumuz, dilimizde zaten var olan sefer sözünün bu kelime için uygun bir karşılık olduğu görüşündedir.

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

öz (I) isim, felsefe1. Bir kimsenin benliği, kendi manevi varlığı, iç, nefis, derun, varoluş karşıtı: "Özünü bir yerde bırakıp sadece kalıbını gezdirmişti."- H. Taner. 2. "Kendine, kendi kendini" anlamlarında birleşik kelimeler türeten bir söz: "Öz eleştiri, öz geçmiş, öz yönetim."- . 3. Bir şeyin en kuvvetli veya kıvamlı bölümü, hülasa, zübde, ekstre: "Karaciğer özü. Meyve özü. Mısır özü."- . 4. Çıbanların içinde ölmüş dokudan oluşan irinle birlikte çıkan parça. 5. zamir Kendi, zat: "Bir od düştü yanar tatlı özüme / Dünya zindan görünüyor gözüme."- Karacaoğlan. 6. mecaz Bir şeyin temel ögesi, künh, zübde: "Ortalıktaki krizi sebep gösteriyorlar ama asıl kriz şirketin kendi özünde."- A. Gündüz. 7. bitki bilimi Bitkilerin kök, gövde ve dallarının boydan boya ortasında bulunan, hafif, gevrek ve çoğu yumuşak bölüm. Atasözü, deyim ve birleşik fiiller özü sözü bir Birleşik Sözler öz bağışıklık öz belirtim özbeöz öz beslenme öz denetim öz devim öz devinim özdeyiş öz dışı öz dikeni öz direnç öz eleştiri özezer öz geçmiş öz güven öz ısı öz ışın öz indükleme öz itme öz kedi balığıgiller öz kesit öz odun öz öğrenim öz saygı özsever öz su öz tahta

özveren özveri öz yapı öz yaşam öz yönetim kaçık öz bal özü budak özü diş özü mantar özü mısır özü odun özü öz (II) sıfat 1. Kan bağı ile bağlı olan, üvey olmayan: "Çocuğun bu yalanı bir anda onu bana bir öz evlat sevgisiyle bağladı."- R. N. Güntekin. 2. İçine, arılığını, saflığını bozacak hiçbir şey karışmamış olan, saf, arı. Birleşik Sözler öz kardeş öz (III) isim, halk ağzında 1. Dere, çay. 2. Sulak, verimli yer.

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

eksperyans : "Deney; deneme; deneyim, tecrübe" anlamlarına gelen Fransızca (expérience) bu sözün karşılıkları dilimizde zaten vardır; tecrübe, deneyim; deneme.

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

kolcu isim 1. Bir şeyi korumak için bekleyen veya kol gezen görevli, muhafız: "Eski omuzdaşları gibi ne kahve ne kuşçu dükkânı açmaya ne kolcu yazılmaya ne de gazete müvezziliğine tenezzül etti."- Ö. Seyfettin. 2. eskimiş Hizmetçilere çalışacak ev bulan kimse: "Kolcuya hizmetçi ısmarladık."- . Birleşik Sözler gümrük kolcusu kaldırma kolcusu reji kolcusu

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

ekstrem : Fransızca ekstrem (extréme) sözü dilimizde uzun zamandan beri kullanılmaktadır. Kurumumuz, bu söz için aşırı, uç ve sıra dışı karşılıklarını önermektedir. Bu karşılıklar sözün geçtiği yere göre kullanılabilir.

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

koçaklama isim, edebiyat Halk edebiyatında biçimi ne olursa olsun, konusu yiğitlik, savaş, kahramanlık olan veya bir kahramanı öven, kahramanlık duygularını canlandıran şiir, yiğitleme.

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

kolokyum : Latince kökenli (colloquium) bu söz, "Bilimsel bir sorunu incelemek veya siyasi, ekonomik, diplomatik sorunları tartışmak için yapılan akademik toplantı; doçentlik bilim sınavı" anlamlarına gelmektedir. Sözün birinci anlamı için Kurumumuzca konuşu karşılığı önerilmiştir.

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

metronom isim, müzik Fransızca métronome Bir müzik parçasının hangi hızla çalınması gerektiğini gösteren alet: "İki cam silici demir şimdi bir metronom temposuyla sağa sola gitmeye başladılar."- H. Taner.

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

enfeksiyon : Tıp alanında kullanılan bu terim, "Organizmada hastalığa yol açan bir mikrobun genel veya yerel gelişmesi, yayılması." anlamındadır. Kurumumuz bu söz için tarihî metinlerimizde geçen yangı sözünü karşılık olarak önermektedir. Bu söz için ayrıca yerine göre iltihap ve bulaşma karşılıkları da kullanılabilir.

[hayat61]

Tarih: 16.4.2007

Gönderim Nu.: 828



Türkçe Sözlük'ten

terim isim 1. Bir bilim, sanat, meslek dalıyla veya bir konu ile ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan kelime, ıstılah: "Bazıları ise terimlerimizi milletlerarası esaslara bağlamak davasındadırlar."- F. R. Atay. 2. mantık Geleneksel mantıkta özne veya yüklem. 3. matematik Cebirsel bir anlatımda + veya - işaretleri arasında bulunan parçalardan her biri. 4. matematik Bir denklemde işaretinin iki yanındaki anlatımlardan her biri. 5. matematik Bir kesrin pay ve paydasından her biri, had. Birleşik Sözler büyük terim küçük terim orta terim bir terimli çok terimli iki terimli

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

enstalasyon : Fransızca enstalasyon (installation) sözü son zamanlarda dilimizde daha çok "tesis etme, döşeme, yerleştirme" anlamıyla kullanılmaktadır. Kurumumuz bu söz için yerleştirme karşılığını önermektedir.

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

[B]bar [/B](I) isim Anadolu'nun doğu ve kuzey bölgesinde, en çok Artvin ve Erzurum yörelerinde el ele tutuşularak oynanan, ağır ritimli bir halk oyunu: "Hançer barı."- . Bahçesi var, bağı var, ayvası var, narı var / Atamızdan yâdigâr bizde ata barı var"- Halk türküsü. Atasözü, deyim ve birleşik fiiller bar tutmak Birleşik Sözler barbaşı bar havası bar (II) isim İngilizce bar 1. Danslı, içkili eğlence yeri: "Barın kapısından bir adam fırladı."- A. İlhan. 2. Ayaküstü içki içilen eğlence yeri: "Barlarda, gazinolarda millî dilin konuşulduğunu pek işitmezdiniz."- O. S. Orhon. 3. Amerikan barı: "Barda, yan yana oturuyor, içiyoruz."- R. H. Karay. Birleşik Sözler Amerikan bar bar (III) isim Fransızca bar Hava basıncı birimi. bar (IV) isim Pas: "Bar tutmuş söylemez olmuş / Ağızda dilleri gördüm."- Yunus Emre. Atasözü, deyim ve birleşik fiiller bar bağlamak bar (V) isim, spor Fransızca barre Halter sporunda ağırlığı oluşturan kiloları birbirine bağlayan metal çubuk. Birleşik Sözler barparalel

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

rasyo : İngilizce rasyo (ratio) sözü, "nispet, oran" anlamındadır. Kurumumuz da bu söz için oran karşılığını önermektedir.

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

üçüncünün olmazlığı isim, mantık Birinin yalanladığı, ötekinin doğruladığı iki önermeden birinin doğru olması gerektiğini, üçüncü bir ihtimalin söz konusu olmayacağını anlatan yasa.

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

enstrüman : "Alet, makine, cihaz; çalgı, saz; senet, evrak" gibi anlamlar taşıyan bu söz dilimizde son zamanlara kadar daha çok çalgı anlamıyla kullanılmıştır. Dolayısıyla sözün müzikteki kullanımı için dilimizdeki çalgı karşılığı uygun olacaktır. Sözün son zamanlarda yaygınlaşmaya başlayan ekonomi alanındaki kullanımı yerine de Kurumumuz mali belge karşılığını önermektedir.

enstrümantal (müzik) : sözsüz

[hayat61]

Türkçe Sözlük'ten

yılankavi sıfat (yılankavi Dolambaçlı, dolanarak giden: "Şam'ın yılankavi sokakları o kadar birbirine benzer."- R. H. Karay.

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

enterkonnekte : Batı kökenli bu söz, "Bir elektrik veya makine güçleri taşıyanlar arasında bağ kuran şebeke." anlamına gelmektedir. Kurumumuz bu söz için bağlaşımlı karşılığını önermektedir.

[hayat61]

Tarih: 24.4.2007

Gönderim Nu.: 833



Türkçe Sözlük'ten

meclis isim Arapça meclis 1. Bir konuyu konuşmak veya görüşmek için yapılan toplantı. 2. Bu toplantının yapıldığı yer, şûra. 3. Bir konuyu konuşmak veya görüşmek için bir araya gelmiş kimseler topluluğu: "Yemekten sonra meclis gruplara ayrılmıştı."- P. Safa. 4. Dostlar toplantısı: "Meclisi aranan, hoşsohbet, coşkulu, şair ruhlu bir insandı."- H. Taner. Atasözü, deyim ve birleşik fiiller meclis kurmak Birleşik Sözler meclis araştırması aile meclisi belediye meclisi danışma meclisi idare meclisi ihtiyar meclisi köy ihtiyar meclisi millet meclisi rakı meclisi yasama meclisi

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

etap : Daha çok "Bir yarışın belirli bir uzaklığı kapsayan bölümlerinden her biri." anlamında kullanılan bu söz için Kurumumuz kullanım yerine göre adım, basamak; sporda ise konak karşılıklarını önermektedir. Bu söz için yerine göre dilimizdeki aşama ifadesi de kullanılabilir.

[hayat61]

Gönderim Nu.: 834



Türkçe Sözlük'ten

ilerici sıfat İlerlemeden yana olan, ileri düzeydeki toplumsal ve siyasi gelişmeleri benimsemiş olan (düşünce, kimse vb.), terakkiperver, gerici karşıtı.

Yabancı Kelimelere Karşılıklar

estamp : "Çinko, bakır, tahta gibi levhalara kazıma ile yapılan resimleri kâğıda basma tekniği." anlamına gelen Fransızca (estampe) bu söz için Kurumumuz oyma baskı karşılığını önermektedir